Постојат откритија кои не само што го менуваат нашето знаење, туку и начинот на кој се перцепираме себеси и нашето место во универзумот. Еден таков момент беше кога вселенското летало за прв пат испрати слики од Земјата. Наскоро би можело да дојде уште едно: откривањето на живот на друг свет.
Таа можност сега сериозно се разгледува откако на планетата K2-18b беше откриена трага од гас, која на Земјата се создава исклучиво со дејство на едноставни морски организми.
„Ова е едно од фундаменталните прашања и можеби сме многу блиску до одговорот“, вели проф. Нику Мадхусудан од Институтот за астрономија на Универзитетот во Кембриџ, кој го води тимот што го откри гасот.
Но, ваквите откритија отвораат нови прашања. Ако најдеме живот на друг свет, како тоа ќе нè промени нас?
Од летечки чинии до егзопланети
Луѓето отсекогаш раскажувале приказни за суштества од небото. На почетокот на 20 век, некои астрономи тврдеа дека виделе прави линии на површината на Марс, што предизвика шпекулации за постоење на напредна цивилизација. За време на Студената војна, вонземјаните често биле прикажувани како закана во западната поп-култура.
Но, денешните најсилни индикации за живот не доаѓаат од Марс или Венера, туку од планета оддалечена околу 124 светлосни години од Земјата, која орбитира околу ѕвезда во далечна галаксија.
Тоа е тешко замисливо растојание. Ѕвездата најблиску до нашето Сонце е оддалечена малку повеќе од 4 светлосни години, нашата галаксија има дијаметар од околу 100.000 светлосни години. Користејќи ја денешната технологија, на човештвото би му биле потребни околу 188.000 години за да стигне до K2-18b.
До неодамна, НАСА бараше живот речиси исклучиво на Марс, но...
До неодамна, НАСА бараше живот речиси исклучиво на Марс. Но, сè се промени во 1992 година, кога беше откриена првата планета надвор од Сончевиот систем. Оттогаш се пронајдени речиси 6.000 вакви планети, т.н. егзопланета. Многу од нив се гасни џинови како Јупитер или Сатурн, додека други се премногу топли или премногу ладни за течна вода, која се смета за неопходна за живот.
Но, многу егзопланети се наоѓаат во таканаречената „златна зона“, на растојание „токму соодветно“ за постоење на живот. Мадхусудан верува дека има илјадници од нив само во нашата галаксија.
Најмоќниот телескоп во историјата го откри најсилниот знак за вонземски живот досега
Со појавата на егзопланетите, научниците почнаа да развиваат инструменти за анализа на нивните атмосфери, со цел да ги пронајдат таканаречените био-потписи, т.е. молекули создадени исклучиво од живи суштества на Земјата. Ова бараше набљудување на микроскопски количини на светлина што минуваат низ атмосферата на далечна планета.
Најголемиот скок се случи со лансирањето на вселенскиот телескоп Џејмс Веб (JWST) во 2021 година, најмоќниот телескоп некогаш изграден. Токму сега, JWST откри гас на K2-18b, што се смета за најсилниот знак за вонземски живот досега.
Но, дури и JWST има ограничувања. Не може доволно јасно да ги набљудува помалите планети како Земјата, особено ако се блиску до матичната ѕвезда. Затоа НАСА веќе планира нов проект, Опсерваторијата „Населени светови“, која треба да може да проучува планети слични на нашата во 2030-тите.
Паралелно, се гради Европскиот екстремно голем телескоп (ELT), кој ќе го набљудува небото од чилеанската пустина. Неговото огромно огледало со дијаметар од 39 метри ќе обезбеди детален увид во атмосферата на планетата.
Сè повеќе откритија, но и сè повеќе прашања
Проф. Мадхусудан се надева дека ќе има доволно податоци во следните две години за конечно да го потврди присуството на биолошки потпис околу K2-18b. Но, дури и ако успее, тоа нема веднаш да значи дека сме пронашле живот.
Потоа ќе се отвори нова дебата: Дали тој гас е навистина од биолошко потекло или постои некое неживо објаснување?
„Колку повеќе време астрономите поминуваат со телескопи, толку појасна ќе имаат слика за хемискиот состав на тие атмосфери“, вели проф. Кетрин Хејманс, шкотска астрономка, додава: „Нема да можеме со сигурност да кажеме дека станува збор за живот, но ако истиот модел се појави на повеќе планети, тоа ќе ја зголеми нашата доверба во таа хипотеза“.
Слично на тоа како малите технолошки иновации доведоа до создавањето на Интернет, може да се случи најголемата научна, културна и социјална промена во историјата на човештвото да се случи тивко, речиси незабележливо, односно дури подоцна сфаќаме дека рамнотежата е неповратно променета.
Истражување во нашиот сончев систем
Подефинитивен доказ за живот би бил откривањето на живи организми во нашиот Сончев систем, што би било овозможено со роботски сонди со преносни лаборатории. Некои примероци можеби би можеле да се вратат на Земјата и да бидат подложени на детална анализа.
Интересот за барање живот во Сончевиот систем порасна во последниве години, а веќе се планираат нови мисии. Роверот „ЕгзоМарс“ на Европската вселенска агенција треба да дупчи под површината на Марс во 2028 година во потрага по фосилизирани траги од живот. Кинеската мисија „Тјанвен-3“ е исто така планирана за 2028 година и има за цел да врати примероци на Земјата до 2031 година.
НАСА и ЕСА испратија сонди до ледените месечини на Јупитер за да истражат постоење на океани под нивните ледени површини. Но, ниедна од тие мисии не е директно опремена за пронаоѓање живот, туку за собирање податоци што ќе им помогнат на идните мисии.
Во 2034 година, леталото „Драгонфлај“ на НАСА треба да слета на месечината на Сатурн, Титан, свет со езера и облаци од јаглеродни соединенија, опкружен со портокалова магла. Заедно со водата, овие соединенија се клучни состојки за потеклото на животот.
„Ако имаме топлина, вода и органски молекули, шансите за развој на живот драматично се зголемуваат“, вели Доерти.
Што ако не сме сами?
Ако се потврди постоењето на едноставен живот, тоа нема да значи дека некаде постојат напредни суштества. „Од едноставен до сложен живот е огромен чекор, а од таму до интелигенција е уште поголем чекор“, вели Мадхусудан.
„На Земјата, потребно беше многу долго време за да се појават повеќеклеточни форми на живот. Не знаеме дали за ова е потребна идентична планета со океани и континенти како нашата или дали може да се случи на друго место“, додава д-р Роберт Маси од Кралското астрономско друштво.
„Секое ново откритие во астрономијата уште повеќе нè оддалечува од центарот на универзумот. А откривањето на живот би нè оддалечило уште повеќе од идејата дека сме посебни“, вели тој. Но, за некои, тоа може да биде охрабрување, а не закана.
„Тоа би била огромна трансформација“
„Ако гледаме во небото, повеќе нема да гледаме само физички објекти, ѕвезди и планети – ќе видиме живо небо. Социјалните последици од ова би биле огромни“, наведува астрономот.
„Тоа би била огромна трансформација во начинот на кој се гледаме себеси во универзумот. Тоа фундаментално би ја променило човечката психа - како се гледаме едни на други и светот околу нас. Секоја јазична, политичка или географска бариера би исчезнала затоа што би сфатиле дека сите сме едно. Тоа би нè зближило“, вели Мадхусудан.
„Тоа би бил следниот чекор во нашата еволуција“, заклучува тој.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата