Јули е вознемирувачки месец за Комунистичката партија на Кина. Годишнините од клучни настани во Хонгконг и Тибет уште еднаш ја откриваат ранливоста на кинескиот авторитаризам. Последните реакции од Пекинг поврзани со 90-от роденден на Далај Лама се толку одбранбени, што звучат апсурдно: според властите, „Далај Лама мора да се реинкарнира во Кина, согласно законите на Народна Република Кина“. Очигледно, кинескиот устав предвидува и одредби за задгробниот живот.
Овој јули е и петта годишнина од анексијата на некогаш демократскиот Хонгконг. Зошто Пекинг инсистира да анексира бафер-држави како Тибет или Хонгконг? Затоа што диктатурите не можат да си дозволат граници со слободни соседи. За да ги изолира несаканите идеи и влијанија, Кина изградила и свој дигитален „Голем ѕид“ – Големиот фајервол – и географски бафер-зони кои тешко се контролираат. Со најдолга копнена граница во светот (над 22.000 км), границите бараат повеќеслојна одбрана и постојана присутност.
Зошто не ново големо ѕидиште? Затоа што секој ѕид може да се прегази. Дел од границата со Северна Кореја е реката Јалу, која лесно се преминува зиме кога замрзнува. Затоа Кина ги користи етничките малцинства во окупираните региони како Тибет или Синџијанг, создавајќи локални колаборатори кои го следат и контролираат сопствениот народ. Најочигледен пример е Синџијанг, каде лојални Ујгури помагаат државата да следи, апси и затвора „проблематични“.
Во контекст на 90-от роденден на Далај Лама, вниманието паѓа на Тибет, некогаш независна држава, а денес анектиран регион низ кој Пекинг се обидува да наметне водство лојално на Комунистичката партија. Далај Лама и илјадници Тибетанци се во егзил во Индија, додека кинескиот режим бара „послушен“ наследник што би им го олеснил контролирањето на регионот.
Слична метода беше применета и во Хонгконг. За време на анексијата во 2020, властите поткупија дел од локалното население – т.н. провладини, на сметка на про-демократските сили. По анексијата, многу граѓани љубители на слободата беа приведени за дела кои беа легални пред кинеската интеграција. Во август 2020, 12 Хонгконжани се обидоа да побегнат во Тајван со чамец, но беа уапсени само поради обидот за бегство. За разлика од западните земји кои се соочуваат со навалица на мигранти што влегуваат, Пекинг се бори да спречи напуштање.
Како може државата да диктира каде ќе се реинкарнира еден верски водач или да бара посебна одобрение за заминување? Авторитарните режими често се глуви за реалноста токму поради нивната изолација од светот и идеите што го доведуваат во прашање нивниот легитимитет. Владеењето со сила е најпримитивната форма на власт – далеку од сигурноста што ја нудат демократските избори. Денес, овие апсурди лесно се споделуваат и исмејуваат, што ја поткопува моќта на Комунистичката партија. Затоа Пекинг има потреба од физички и ментални бафери за да го контролира сопствениот народ.
Ако ги разгледаме периферните региони на Кина, јасна е потребата режимот да се изолира – преку фајерволови, пропаганда и колаборатори во бафер-зоните.
Комунистичката партија мора секојдневно да ја оправдува својата власт, особено пред малцинствата во пограничните региони. Државната телевизија започнува секој ден со славослов за генералниот секретар, а името „Си Џинпинг“ ќе го слушнете десетици пати во првите пет минути од вестите – типична култура на личност. Училиштата каде што се изучуваат малцински јазици се под постојан притисок, а тибетските деца се одземени од семејствата и префрлени во интернати – според ОН, ова се смета за културен геноцид.
Овие тактики изгледаат осудени на провал. Мои кинески пријатели велат: „Кога државата ќе каже дека нешто е црно, знаеш дека е бело“. Но, често повторена лага станува вистина за масите. Весникот People’s Daily, портпарол на партијата, на пример објави дека Ким Џонг-ун е „секси маж“, пренесувајќи сатира од The Onion. Исто така, музиката за првата кинеска вселенска станица беше – „America the Beautiful“. Кога се живее во изолација, критичкото размислување е опасно. Баферите на информации се можни, но имаат и сериозни негативни страни.
Најневеројатна е тврдоглавоста на режимот околу Тибет и Далај Лама – кога атеистичка власт инсистира дека реинкарнацијата мора да биде во Кина според државен закон, тоа укажува на крајни мерки за да се зачува легитимитетот.
Надвор од контрола на мислењето, географските бафери откриваат уште подлабока параноја. Русија, исто авторитарна, анектираше делови од Украина за да се изолира од западните слободи. Како е можно една толку силна кинеска власт да се плаши од задгробната судбина на Далај Лама? Очигледно, неговото постоење во егзил ја поткопува стабилноста во тибетскиот регион.
Анализата на кинеските гранични региони – Тибет, Синџијанг, Внатрешна Монголија, Северна Кореја, Хонгконг и Тајван – покажува дека Пекинг е во постојан страв од бегство и бунт против режимот.
Во Тибет, за да се одржи стабилност, власта се потпира на колаборатори и масовна безбедносна присутност. Истото важи и за Синџијанг, каде што живеат Ујгурите – етничка група поблиска до Централна Азија отколку до Хан Кинезите. Владата таму преку Хан колонисти вработува лојални Ујгури, забранува верски празници, ги тера муслиманите да пушат и пијат, додека „подозрителните“ се затворени во таканаречени „центри за обука“.
Во тие кампови, жените се изложени на медикаменти кои водат до стерилизација, а ујгурската култура и јазик исчезнува – според властите на САД, се работи за буквален и културен геноцид.
Ништо поразлично не е и во Внатрешна Монголија: регионот каде што некаде владеле Монголите, денес е кинеска покраина и уште една бафер зона за властите. Таму монголското малцинство е под идентичен притисок како во Тибет и Синџијанг. Традиционалните религија, јазик и култура полека исчезнуваат, а обидите за алтернативна настава и автономија се казнуваат – позната стана депортацијата на новинарката Алиса Су која го разобличи овој процес.
Интересно, концептот на бафер не важи за руската граница: Кина дозволува масовно населување на Кинези во руската источна Сибир, што ги нервира нивните „неограничени“ сојузници во Москва. Причината е и земјиштето, но и историското заземање на Владивосток (некогашен Хаишенвеи) од страна на Русија.
Следен „бафер-играч“ е Северна Кореја. Иако далеку од демократска, доколку се обедини, таа би имала слободна и напредна Кореја како сосед на Кина – сценарио што за Пекинг е неприфатливо. Затоа се поддржува опстанокот на севернокорејскиот режим, дури и по цена на нуклеарна закана, бидејќи слободна Кореја е за кинеската власт поголема закана од режимот на Ким.
Веќе 75 години бегалци од Северна Кореја преку Кина се снаоѓаат да стигнат до Јужна Кореја. Сепак, Пекинг често ги депортира, знаејќи дека ги очекува тешка казна дома. За режимите, бегството на граѓани е тежок удар по имиџот, и затоа Кинезите повеќе се опседнати со тоа да не дозволат луѓето да избегаат отколку со нивен прилив.
Одтука и Универзалната декларација за човекови права (1948, член 13) прогласува правото на емиграција за универзално. Искусството на советската блокада на одлив на луѓе најочигледно се виде со Берлинскиот ѕид во 1961, кога границите беа затворени за да се спречи напуштање на земјата. Кина иако ја има потпишано декларацијата, секојдневно ја крши. Демократските држави се борат со прилив на мигранти, но Кина троши енормни ресурси за да не дозволи излез.
На 1 јули се навршуваат пет години од анексијата на Хонгконг како уште една бафер-држава. Пекинг во 2020 ја поништи Заедничката декларација сo Велика Британија, иако според ОН гаранциите за автономија требаше да важат 50 години. По протестите во летото 2019 против кинеското мешање, пекиншката пропаганда не можеше да ги спречи Хонгконжаните да изразуваат протест и завист кон демократијата. Границата со Гуангџоу претставуваше жив пример за судир на два света, додека вестите од Хонгконг не можеа да бидат блокирани за секој што ја минал границата.
По анексијата, 12 дисиденти од Хонгконг се обидоа со чамец да избегаат кон Тајван, но беа фатени и казнети дека илегално излегуваат – иако тоа порано било легално. Десетици активисти како Џошуа Вонг, Џими Лаи и други последователно беа кои од страна на властите лишени од пасоши и затворани – судбината на секој што живее во бафер-држава.
На крајот доаѓа Тајван. Неговата демократија покажува дека кинескиот народ може да успее и под слободен систем, за разлика од тврдењата на Пекинг. Изборите во Тајван ги следат милиони Кинези кои се прашуваат зошто тие немаат исти права. Иако Проливот е природен бафер, желбата за слобода не може да се запре ни со ѕид ни со фајервол.
И тука, режимот се обидува да навлезе со пропаганда и економско влијание преку соработка со дел од тајванските партии и бизнисмени, при што користи човекова алчност. Доколку би биле избрани про-Пекинг влади, судбината на Тајван ќе личи на таа на Хонгконг – и тоа без размена на истрели, само со економско и информативно оружје.
<strong>Соединетите Држави мора proактивно да делуваат со нова стратегија кон Кина</strong>
Решението е очигледно: наместо да се акцентира претераната сила во источна Кина, слабоста на авторитарниот режим е токму во овие нестабилни бафер-зони. Групи во Кина и дијаспора која бегала – како Далај Лама – се надеваат на поддршка однадвор. Советското фијаско во Авганистан покажува дека окупацијата таму беше невозможна без поддршка од локалното население, крај кој доведе и до распад на СССР.
Во 2013, автомобил со тројца Ујгури удри на плоштадот Тјананмен – настан што ја убеди властта дека отпорот нема да се сведе само на Синџијанг. Владеењето со страв секогаш ги сее сопствените семиња на пропаст. Ниеден ѕид не е вечен.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
