Неодамна, особено со неодамнешната одлука на Уставниот суд, Германците му подарија „schadenfreude“ на светот - радување, воодушевување и смеа на туѓата несреќа - и тоа со причина. И јужна Европа не може да биде посреќна или позадоволна отколку што е.
Имено, за земјите кои поминале години и години под нападот на европската фискална „инквизиција“ на чело со Германија, нема подобра глетка од тоа да ја видат Германија како шушка на главниот олтар на тевтонското среброљубие. А дополнително, иронијата е што Германија намерно се стави во таа позиција и нема идеја како да излезе, оценува Политико во својата опширна анализа.
Неверојатната одлука на Уставниот суд на почетокот на овој месец, всушност, ја направи ништовна суштината на законодавната програма на германската влада, оставајќи ја земјата во колективен шок.
За да ги заобиколи германските самонаметнати ограничувања за каков било дефицит, кои оставаат малку простор на владите да трошат повеќе отколку што собираат во даноци, коалицијата на социјалдемократскиот канцелар Олаф Шолц се потпира на мрежа од „специјални фондови“ надвор од главниот буџет. Шолц беше убеден дека владата може да собере пари без да го прекрши т.н должнички сопирачки.
Но, судот очигледно не се согласил. Неговата пресуда покренува прашања за способноста на владата да пристапи до вкупно 869 милијарди евра складирани надвор од федералниот буџет во 29 „специјални фондови“. Потегот на судот ја принуди владата да ги замрзне новите трошоци и да го стави во мирување гласањето за буџетот за следната година.
Закана со штедење
Речиси две недели по оваа одлука, се појасни стануваат и размерите на последиците од пресудата и реалноста дека нема лесен излез. Иако Шолц вети дека ќе излезе со нов план „многу брзо“, малкумина гледаат решение без наметнување мерки за штедење.
Очекувањата во Бундестагот се дека Шолц ќе најде доволно кратења за да ја поправи сегашната дупка од 20 милијарди евра што одлуката ја отвори во буџетот за следната година, но не многу повеќе од тоа.
Во меѓувреме, неговата влада е на работ. Додека министерот за економија Роберт Хабек од коалициониот партнер Зелените очајно ги предупреди сите партии дека економската иднина на Германија виси на конец, министерот за финансии Кристијан Линднер предизвика паника и конфузија со објавувањето на серија лошо дефинирани замрзнувања на трошоците.
Во четвртокот, владата мораше да го негира извештајот дека кратењата ќе влијаат на специјалниот фонд создаден за зајакнување на вооружените сили на Германија по руската инвазија на Украина.
На прес-конференцијата со италијанската премиерка Џорџа Мелони во средата, Шолц беше понижен од новинар кој го праша гостинот дали ја смета Германија за сигурен партнер со оглед на буџетската криза. Мелони, чија земја знае нешто или две за креативното сметководство, беше дарежлива и му даде шанса на Шолц, одговарајќи дека, според нејзиното искуство, тој е „многу сигурен“.
Помеѓу редовите, судиите на германскиот Уставен суд сугерираа дека тајното користење на средства од страна на коалицијата на Шолц е сметководствена измама - истиот вид сметководствена „алхемија“ што предизвика Берлин да ја „забележи“ Грција пред повеќе од десет години.
Можеби несвесно, судската одлука всушност го претставуваше несаканиот совет на тогашната канцеларка Ангела Меркел до Атина за време на грчката должничка криза: „Сега е време да си ја завршите домашната задача!“.
Ароганцијата заврши со дежа ву
За земјите од еврозоната со понова историја на должнички проблеми - група која ги вклучува Грција, Шпанија, Португалија и Италија - финансиската состојба на Германија веројатно е еден вид дежа ву.
Од 2010 година, земјата се најде во незавидна позиција да се обиде да му објасни на Волфганг Шојбле, министерот за финансии на Ангела Меркел, како планираат да се вратат на патот на фискалната стабилност. По совет на Шојбле, Грција речиси целосно го отфрли еврото.
Во последниве месеци, Германија повторно ја презеде улогата на фискален полицаец во Брисел, каде што официјалните лица преговараат за нова рамка за правилникот на еврозоната за владините трошоци, познат како Пакт за стабилност и раст.
Пактот, кој датира од 1997 година, беше суспендиран по избувнувањето на пандемијата, но треба да стапи на сила следната година.
Многу земји сакаат да ги олабават правилата со оглед на огромните буџетски притисоци кои следеа по бројните кризи во последниве години. Берлин е отворен за реформи, но е скептичен за давање премногу простор за маневрирање на другите земји од еврозоната во трошењето.
Последниот буџетски хаос сигурно нема да им помогне на Германците да се борат за својата кауза и интереси.
Жалбата на стратегијата, која судот ја прогласи за незаконска, беше дека владата верува дека може да ги троши парите што ги издвои во специјални фондови без да ја наруши германската уставна должничка кочница, која го ограничува федералниот дефицит на 0,35 отсто од БДП, освен во итни случаи.
Едноставно кажано, коалицијата на Шолц сакаше да го изеде своето парче од колачот, создавајќи изглед на фискална дисциплина додека слободно троши за финансирање на амбициозна програма.
И покрај бројните предупредувања од правни експерти дека владиниот план за пренамена од огромното мнозинство на итни финансирања поврзани со пандемијата можеби нема да помине судски предизвик, Шолц и неговите партнери сепак продолжија со тоа - навистина, тие ја засноваа целата своја политичка агенда на претпоставката дека стратегијата ќе помине без ѕвоцање.
Одлуката на Уставниот суд е национален еквивалент на синот на татко отсечен од неговата основа - парите на тато се уште се таму, но синот не може да дојде до нив и мора да го замени своето Порше со Опел.
Но, она што многумина во Берлин го наведуваат како главна причина за она што го нарекуваат „der Schlamassel“ (нарушување) е најчестата ароганција.
„Министер за финансии или fuck-up’?“
Имено, впечатокот на Шолц за благ воспитан човек кој не покажува прекумерни емоции, кои ги остава во јавноста, е во спротивност со неговиот сезнаен пристап кон управувањето. Адвокат по образование кој со децении служел во највисоките чинови на германската влада, Шолц - барем според неговото мислење - генерално е „најпаметната личност во просторијата“.
За време на коалициските разговори во 2021 година, Шолц им ја продаде идејата за буџетски трик на своите идни партнери - конзервативните либерални Слободни демократи (ФДП) и Зелените - како начин да ја затвори јамката помеѓу програмата за благосостојба на неговите Социјалдемократи (СПД) и скапата климатска агенда на Зелените и барањата на ФДП за фискално штедење - или барем тоа да се појави.
За негова среќа, Зелените и ФДП се согласија - на крајот на краиштата, Шолц, како германски министер за финансии од 2018 до 2021 година, мора да знае што прави - или така мислеа.
Без оглед на улогата на Шолц, неговиот наследник како министер, лидерот на ФДП, Кристијан Линднер, дели голем дел од одговорноста за овој хаос само затоа што неговото министерство го надгледувало спроведувањето на стратегијата.
За време на коалициските разговори во 2021 година, Линднер беше растргнат помеѓу неговата желба да владее и фискалните ограничувања што неговата партија долго време ги бранеше.
Шолц му понуди нешто што изгледаше како елегантен начин да ги направи и двете. Кога Линднер, кој никогаш претходно не служел во извршната влада, го презеде министерството за финансии, некои критичари се сомневаа во неговите квалификации да ги води финансиските работи на најголемата европска економија.
Скапо финансирање на „зелената трансформација“
Затоа, „Политико“ еднаш го постави прашањето подиректно: „Министер за финансии или „fuck-up?“, а многу Германци несомнено одлучија во последните недели.
За разлика од ФДП, Зелените не се сомневаа дека нешто не е во ред со сметководствените трикови на Шолц и го поддржаа.
Кога станува збор за спроведувањето на еколошките планови на Зелените, целите одамна ги оправдаа средствата.
Во раните 2000-ти, партиските лидери ги продадоа Германците на идеја да ги затворат нуклеарните капацитети во земјата и да се префрлат на обновливи извори на енергија.
Дебатата ја добија со ветување дека субвенциите што ќе треба да ги финансираат потрошувачите за воведување на сончева и ветерна енергија нема да чинат повеќе од „лажичка сладолед“ месечно.
На крајот, вкупната годишна сметка за германските домаќинства изнесува 25 милијарди евра.
Стратегијата на Зелените - да се обезбедат правни обврски кои тешко се откажуваат и подоцна да се грижат за финансиските детали - исто така го оформи нивниот пристап кон она што тие го нарекуваат „социјална, еколошка трансформација“, план да ја направи германската економија неутрална за јаглерод.
Затоа шокот од судската одлука најмногу ги погоди Зелените.
По повеќе од 15 години во опозиција, Зелените го видоа сојузот со Шолц и Линднер како врв на нивните напори да ги убедат Германците да ја прифатат нивната еколошка визија за иднината. Исто како што очекуваната револуција беше на дофат, таа исто така им избега.
Хабек, првото лице на Зелената трансформација, изгледаше како човек на работ на својот ум во последниве денови, истурајќи ужасни предвидувања за претстојниот економски Армагедон.
„Ова претставува пресврт и за германската економија и за пазарот на трудот“, рече Хабек оваа недела, предвидувајќи дека на земјата ќе и биде многу потешко да го одржи нивото на просперитет што го уживаше со децении отколку што изгледаше.
Религиозно придржување кон концептот на „должничка кочница“
Во основа, нема објективна причина Германија да се најде во дилема дали се работи за вистинска или како што некои, за разлика од Хабек, веруваат, за лажна должничка криза.
Најдобриот кредитен рејтинг на земјата значи дека Берлин може да позајмува пари со подобри услови од речиси секоја земја на планетата. Со минатогодишниот буџетски дефицит од 2,6 отсто од БДП и вкупен должнички товар од 66 отсто од БДП, Германија е исто така многу над просекот во споредба со другите членки на еврозоната во однос на фискалната дисциплина - дури и отпаѓа на долгот акумулиран преку употреба на специјални фондови.
Имено, единствената причина зошто Германија не може да троши пари од специјалните фондови не е затоа што не може да си ги дозволи, туку затоа што останува слепо врзана за речиси религиозната фискална ортодоксија која на дефицитниот долг гледа како на пат кон пропаст. Ова верување дури ја поттикна Германија да ја вклучи т.н должничка кочница, што на владата и дозволува само помал дефицит, освен кога станува збор за природни катастрофи или други вонредни ситуации, како војна.
Уставниот амандман беше усвоен со широка поддршка и на демохристијаните (ЦДУ) и на СПД, кои ја делеа власта во големата коалиција на Ангела Меркел. Во тоа време, Германија сè уште се опоравуваше од шокот од колапсот на инвестициската банка Леман Брадерс во 2008 година и мораше да инвестира милијарди за да го поддржи својот банкарски сектор.
Федералната влада и државите почнаа да планираат да ги реформираат фискалните правила уште пред кризата. Вонредната состојба им даде дополнителен поттик да го спроведат принципот на должничката кочница, кој е вклучен во Уставот како начин за враќање на довербата на јавноста.
Во таа смисла, се работеше според планот. Додека земјите како Грција и Шпанија се мачеа со своите јавни финансии во годините што следеа, германската „сопирачка за долгот“ изгледаше како далекувидно решение.
И додека јужна Европа се бореше со тешки проблеми, германската економија се префрли во голема брзина поттикната од големата побарувачка за стоки од Азија и Северна Америка, што и овозможи на владата не само да го балансира буџетот, туку и да оствари серија вишоци, кои го достигнаа врвот 2018 година со 58 милијарди евра неочекуван приход.
Минатото свршено време
Но, добрите времиња завршија со пандемијата. Германија, заедно со остатокот од светот, беше принудена да посегне длабоко во касата. Но, имаше фискален капацитет да го стори тоа, бидејќи пандемијата ја оправда суспензијата на принципот за сопирање на долгот како вонредна состојба во 2020 и 2021 година, а рускиот напад врз Украина ја принуди владата повторно да го стори тоа минатата година.
Со црпење средства од специјални фондови, Шолц и Линднер веруваа дека би можеле да избегнат повторување на проблемот во 2023 година, но судската одлука им го расипа планот.
Долго пред актуелната криза, на мнозинството во владата, и конзервативците и левичарите, им стана јасно дека должничката кочница ги попречува инвестициите во јавната инфраструктура - коалицијата на поранешната канцеларка Меркел инсистираше на плаќање на долгот наместо да инвестира вишоци - и економската конкурентност на Германија. Оттука и либералната употреба на сега затворената дупка во законот за специјални фондови.
Проблемот е во тоа што, иако многу политичари се свесни за опасноста што ја носи сопирачката за долгот, јавноста сè уште силно го поддржува концептот - речиси две третини од Германците, според анкетата објавена оваа недела од Der Spiegel.
Укинувањето или само реформата на оваа мерка ќе бара од германската политичка класа не само да ги убеди граѓаните во спротивното, туку и да собере супермнозинство во парламентот, што во моментов е малку веројатно.
Доцна во четвртокот, министерот за финансии сигнализираше дека лимитот за сопирање на долгот ќе мора да се врати во 2023 година, што значи дека владата ќе мора ретроактивно да прогласи вонредна состојба - веројатно поврзана со војната во Украина - и потоа да се надева дека уставниот суд ќе го прифати тоа.
Фото: Профи
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
