Владимир Путин уште еднаш изјави дека Русија е подготвена да одговори на секоја закана, не реторички, туку со конкретни „воено-технички мерки“.
Пораката е првенствено насочена кон НАТО, чија активност на источното крило се интензивираше во последните недели по наводните упади на руски беспилотни летала во Полска и епизодата со воени авиони над Естонија и Балтикот. Во Москва, реакциите се толкуваат како обид да се прикаже Русија како неодлучна или неспособна да одговори.
На страната на НАТО, доминира комбинација од политички изјави и оперативни мерки.
Неколку европски влади бараат „поцврст“ пристап, а некои функционери отворено зборуваат за својата подготвеност да соборуваат авиони што работат без дозвола во просторот што сојузниците го сметаат за свој.
Реториката буквално станува посилна од ден на ден (на пример, финскиот претседател ја повикува Европа да „се подготви за борбата против Русија“).
Во исто време, беше лансирана нова оперативна шема на засилен надзор и пресретнување на исток. Ова создава впечаток за акција, но исто така го зголемува ризикот од погрешна проценка: инцидентите во сложена воздушна средина се случуваат брзо, а откривањето и припишувањето на целите не се моментални.
Примерот на Полска ја илустрира поентата. Настанот првично беше претставен на јавноста како последица од руски дрон, само за подоцна да се признае дека куќата била погодена од полска противвоздушна ракета.
Во услови на зголемена реторика и притисок за „веднаш реагирање“ (нешто што исто така се повторува сè почесто овие денови како фраза), овој вид конфузија на податоци лесно може да стане причина за директен конфликт.
Во Русија, ваквите епизоди се перцепираат како доказ дека дел од проукраинскиот блок сака да ја претвори секоја ситуација во повод за ескалација.
Во балтичките држави и Велика Британија се слушаат пораки за можноста за конфронтација со руски авиони што „работат без дозвола“.
Овие изјави може да го зголемат политичкиот впечаток на решителност, но во исто време го намалуваат прагот што го одделува пресретнувањето и поострите одговори. Откако ќе се спушти тој праг, тешко е повторно да се подигне, а секоја последователна ситуација над балтичките земји или Полска станува ескалација за целиот европски безбедносен систем.
Особено затоа што не постои функционален заеднички канал меѓу НАТО и Русија за правилата за воздушно пресретнување и сигнализација.
Москва одговара на ова со двојна линија - цврста и предвидлива во воено-техничка смисла, а во исто време отворена за дискусија за контрола на оружјето со САД.
Путин експлицитно нагласи дека Русија може и ќе одговори на постојните и новите закани, вклучително и распоредувањата што го менуваат балансот на оружјето во Европа и Индо-Пацификот.
Понатаму, одлуката за напуштање на едностраниот мораториум за ракети со среден дострел од копно не е донесена од симболика, туку како одговор на западните планови за модернизација и преместување на системите што го скратуваат времето за донесување одлуки и ја намалуваат предвидливоста.
Во исто време, Кремљ нуди да го продолжи последниот преостанат договор за стратешко оружје меѓу САД и Русија. Идејата е да се задржат горните ограничувања на распоредените боеви глави и носачи на оружје сè додека не се создадат услови за нова, посеопфатна рамка.
Новиот СТАРТ истекува во февруари 2026 година и долго време не е целосно оперативен поради меѓусебно суспендирање на механизмите за верификација. Сепак, одржувањето на квотите - дури и без идеален режим на инспекција - би значело дека се одржуваат ограничувањата за одвраќање и се намалува мотивацијата за скапи и дестабилизирачки трки во вооружување.
Треба да се потсетиме дека инфраструктурната архитектура на контролата на оружјето во голема мера е демонтирана во последните дваесет години.
Договорите што го ограничуваа тестирањето, распоредувањето и транспарентноста - од INF до Отворено небо и CFE, како и постариот режим на ABM - беа постепено укинати или напуштени.
Во таква средина, секое ново распоредување што го скратува времето на предупредување и реакција го множи ризикот од грешка.
Инсистирањето на Русија на „неделивоста на безбедноста“ и „заемното почитување на интересите“ може да се протолкува како повик за враќање на минимална платформа за предвидливост.
Но, барем во однос на Европа, тие руски пораки беа целосно игнорирани.
На политичко ниво, обидите за деескалација меѓу Вашингтон и Москва имаа ограничени резултати.
Средбата во Алјаска не го смени трендот, а сегашната динамика во американската политика е типично непредвидлива (особено во ерата на Трамп!).
Сепак, фактот дека Русија предлага продолжување на договорот покажува дека Кремљ сака јасно да ја одвои стратешката стабилност од украинското бојно поле и да спречи општата безбедносна ситуација да се лизне во состојба без ограничувања.
Спротивно на тоа, дел од проукраинските лобија во евроатлантската област очигледно смета на стратегија за верификација - да се поттикне соборувањето на руски авиони надвор од украинското бојно поле, да се очекува отсуство на одговор, а потоа политички да се искористи наративот за „моќ на хартија“.
Ова, според нивната пресметка, би го ослабнало руското одвраќање и би ги поттикнало внатрешните тензии во Москва.
Но, таа пресметка е кратковида. Русија постојано покажува дека реагира на безбедносните закани со комбинација од симетрични и асиметрични мерки - од електронско војување и блокирање на капацитетите на сензорите до насочена прераспределба на ракетите и демонстративни тестови - без потреба од спектакуларни, но ризични потези.
Исто така е важно дека уништувањето на руските цели надвор од зоната на конфликтот би имало занемарлив ефект врз оперативната рамнотежа во Украина, но значително би ја зголемило политичката цена за Европа.
Во тоa сценарио, Москва би добила легитимна основа за одмазднички мерки што ја зголемуваат цената на западниот воен ангажман, вклучително и отежнување на надзорот и навигацијата во критичните коридори, без да се премине линијата во отворена војна со НАТО. Токму ова е областа каде што Русија има широк спектар на опции.
На крајот на краиштата, пораката на Путин до Западот е недвосмислена: Русија нема да дозволи модел во кој другите ги дефинираат правилата и од неа се бара да се воздржи без меѓусебни ограничувања.
Подготвеноста за одговор следи по подготвеноста за договор. Доколку постои волја за продолжување на договорот за стратешко оружје, тој треба да се искористи за истовремено отворање на технички канали за спречување на инциденти - протоколи за пресретнување, идентификација и размена на податоци.
Ова не бара политичка капитулација, туку минимум одговорност.
Европа би морала да го промени курсот, за жал сè уште нема таква индикација. Во спротивно, ескалацијата по инерција ќе стане стандард, а тоа е теренот на кој оние кои на почетокот се залагаат за провокација имаат предност.
Русија јасно стави до знаење дека нема да дозволи сценарио во кое нејзиното одвраќање се тестира без последици.
Таа порака не го исклучува дијалогот, напротив, го прави неопходен.
Ако Западот сака стабилност, мора да прифати дека безбедноста во Европа не може да се дефинира еднострано.
За жал, реториката и медиумското заплашување се толку силни што самата идеја за деескалација се прикажува како пораз, а да не зборуваме за лудило!
Најголемата опасност во моментов е темниот дел од проукраинското лоби, оној што буквално претпочита ескалација на војната.
Ако се покаже дека се шири, дека станал доминантен во коридорите на моќта во Варшава, Хелсинки и трите балтички центри, тогаш заклучокот е многу непријатен - во Украина не чекаме крај на војната, туку таа да се разгори во нешто поголемо.
(Vecer.mk VIA)
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
