Низ историјата, кризите честопати довеле до колапс на општеството и државата. Сепак, тоа не е секогаш случај.
Меѓународен тим истражувачи, вклучувајќи членови на Центарот за наука за сложеност (CSH), истакнува 4 случаи каде што општествата под екстремен притисок избегнале колапс благодарение на реформите, идентификувајќи 3 клучни фактори што им помогнале да „ја сменат плимата“.
Денес, кога светот се соочува со меѓусебно поврзани предизвици - вклучувајќи климатски промени, еколошки шокови, вооружени конфликти, економски нарушувања и политичка поларизација - разбирањето како општествата управуваат со кризите станува сè поважно, соопшти Центарот за наука за сложеност (CSH).
- Проучувањето на историските случаи на општества кои избегнале колапс не е само интелектуално фасцинантно; исто така нуди увиди релевантни за современата политика - рече Питер Турчин, раководител на Истражувачката група за социјална сложеност и колапс во CSH.
Опоравување преку реформи
- Историчарите и социолозите имаат тенденција да се фокусираат на драматични колапси и насилни револуции. Но, во оваа студија, ја сменивме перспективата и анализиравме историски случаи во кои општествата под голем притисок успеале да го ублажат насилството и нарушувањата преку адаптивни реформи - рече Даниел Хојер, придружен член на CSH.
Студија објавена во Cliodynamics: The Journal of Quantitative History and Cultural Evolution истакнува четири такви случаи:
- Раната Римска Република (494-287 п.н.е.),
- Англија во времето на чартизмот (19 век),
- Империјална Русија во времето на реформите (19 век)
- САД во прогресивната ера (1914-1939).
Три фактори за надминување на кризата
Користејќи податоци од базата на податоци Сешат, сеопфатна база на податоци за општествата низ историјата, истражувачите проучувале како овие општества спроведувале реформи за враќање на стабилноста и идентификувале три внатрешни фактори клучни за отпорноста на општеството.
1. Подготвеност на елитите да прават жртви
Значителен број од оние на власт ги препознале раните знаци на немири и биле подготвени да спроведат основни институционални реформи, дури и по цена на лично богатство или привилегии. Ова привремено повлекување на елитите, особено во раните фази на кризата, се покажало како клучно во спречувањето на спирала во поразорен конфликт.
2. Сеопфатни институционални реформи
Беа спроведени широки, меѓусебно поврзани реформи кои истовремено се справуваа со повеќе извори на социјална тензија. Ова не беа само привремени мерки за гаснење пожари, туку значајни промени во политичките, економските, социјалните и воените структури - како што се прераспределба на земјиштето, отпишување на долгови, проширување на политичките права и заштита на работниците.
3. Капацитет на државата за одржување на реформите
Подеднакво важна беше и способноста на државата да спроведува, институционализира и одржува реформи. Проширувањето на бирократските структури, спроведувањето на фискалните реформи и донесувањето на последователното законодавство обезбедија почетните мерки да доведат до трајна стабилност, што беше особено видливо во Англија и САД.
Прераспределба на ресурсите
Примери за овие реформи вклучуваат проширување на претставничката моќ и прераспределба на ресурсите за време на плебејско-патрициската борба во раната Римска Република и чартистичка Англија, законите за труд во индустриска Англија од 19 век и Соединетите Американски Држави од почетокот на 20 век, како и еманципацијата на кметовите во Русија под царот Александар II. Овие мерки ги подобрија условите за живот на голем дел од населението, а во исто време ја намалија конкуренцијата меѓу елитите, создавајќи простор за нови актери да стекнат општествено влијание.
- Иронијата е во тоа што токму во моментот кога реформите се најпотребни, оние кои имаат најголема моќ да ги спроведат често се најмалку подготвени да го сторат тоа. Сепак, нашите наоди сугерираат дека откажувањето од некои привилегии на краток рок може да доведе до поголема целокупна стабилност и благосостојба на долг рок, во корист на сите делови од општеството - рече Џени Редиш, коавтор и научник во CSH.
Влијание на надворешни фактори
Истражувачите забележуваат дека надворешните фактори, кои ги обликуваа и ограничуваа опциите, исто така придонесоа за овие резултати.
Во сите четири случаи, територијалната експанзија во децениите пред кризата обезбеди дополнителни ресурси што државите можеа да ги користат за спроведување реформи и управување со немири. Војните и освојувањата, исто така, влијаеја на демографијата - губењето на животи и емиграцијата ги намалија социјалните притисоци врз пазарот на трудот.
Понатаму, постојаното присуство на надворешни закани бараше од оние на власт да одржуваат кохезивно, способно и ангажирано население кое може да се мобилизира по потреба. Во оваа смисла, надворешните притисоци понекогаш индиректно ги охрабруваа елитите да поддржат реформи што ја зајакнуваат социјалната стабилност. На пример, Рим и Англија беа во можност да „извезат“ дел од своето население во странство, со што ги ублажија притисоците од пренаселеноста и создадоа простор за економски и социјални реформи дома.
Важноста на лекциите по историја за светот денес
- Нашата работа покажува дека, иако притисоците што водат до социјални кризи често се предвидливи, нивните исходи не се однапред одредени. Овие „избегнати кризи“ даваат клучен контранаратив, покажувајќи дека дури и во услови на масовно осиромашување на луѓето, премногу елити, кога општеството создава повеќе потенцијални елити отколку што има позиции на моќ или влијание, и фискални тешкотии на државата, општествата можат да најдат начини за стабилност и обновена благосостојба - рече Хојер, кој е исто така основач и директор на организацијата Societal Dynamics (SoDy).
Студијата истакнува дека „избегнатите“ кризи ретко произведуваат совршени или трајни решенија - нееднаквостите често остануваат. Сепак, историските примери ги истакнуваат пристапите што можат да ги информираат современите политики.
- Бидејќи денешните општества се соочуваат со преклопувачки кризи, лекциите од овие минати случаи нудат насоки за зачувување на стабилноста и градење поотпорна, праведна иднина - заклучи Хојер.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
