„Современите автомобили знаат сè за нивните возачи“, вели Волкер Лудеман, научен директор на Центарот за заштита на податоци на Универзитетот во Оснабрик. Во модерните автомобили се инсталирани до 150 сензори. Тие го снимаат однесувањето во возењето, зафатеноста на седиштата, забрзувањето, го познаваат музичкиот вкус на возачот, препознаваат грешки при возење и ја одредуваат локацијата на возилото.
Со оваа ризница на податоци, производителите имаат богато знаење за возачите и возилата. Дали автомобилот стана шпион, прашува германскиот јавен сервис АРД во голема истрага.
Што се случува со податоците?
Некои податоци се користат со години за читање грешки во машинските продавници. Во некои случаи нивното собирање е задолжително со закон - на пример, да се следи емисијата на штетни гасови со евидентирање колку гориво троши возилото, пишува Дојче веле.
Од летото 2022 година, новорегистрираните автомобили мора да бидат опремени и со уреди за меморирање податоци за несреќи.
„Индивидуалните набљудувања може да бидат безопасни, но ако податоците се соберат, комбинираат и оценат, тоа може да доведе до сериозни прекршувања на приватноста“, објаснува Лудеман. На пример, податоци за зафатеноста на седиштата што автомобилот ги „знае“ за да ве предупреди да го врзете појасот ако седиштето е зафатено. Што кога ќе се комбинираат податоците за одредиштето за возење?
„Доколку тежината на седиштето постојано се зголемува во период од девет месеци и се прават чести посети на специјализираната продавница за бебиња, тогаш секој што има пристап до овие податоци знае дека овие возачи и нивните семејства се соочуваат со големи промени во нивната животна ситуација. ", вели Лудеман.
Возачите обично не знаат кој ги има нивните податоци и што се случува со нив.
„Поголемиот дел е зачуван на серверите на производителот“, објаснува Лудеман. „И тие одлучуваат кој ќе ги добие податоците.
Засега само производителите на автомобили можат да пристапат и да ги користат овие податоци. И тие го прават тоа. Затоа што секој што има пристап до податоците, прави одличен бизнис со нив. Според Лудеман, не се работи само за податоци за патниците. Итниот повик во ЕУ, таканаречениот E-Call, автоматски упатува итен повик кога ќе се отвори воздушното перниче во автомобилот.
„Доколку возилата се приклучени на системот E-Call, итниот повик не оди на бројот на итната помош 110 или 112, туку на бројот на производителот. А потоа тие одлучуваат која влечна служба ќе биде ангажирана и која работилница ја прима поправката, вели вештакот.
Милијарди на незнаењето на клиентите
Можностите се толку многу што го отвораат апетитот. Се води битка меѓу производителите на автомобили, итните служби, софтверските компании, гаражите, болниците и осигурителните компании.
Тие го препознаа она што експертите го докажуваат со бројки: може да се заработат пари од незнаењето на клиентите. Според консултантската фирма McKinsey, вмрежувањето на возилата и користењето на податоците од автомобилите имаат голем економски потенцијал.
Производителите, добавувачите и давателите на услуги би можеле да очекуваат околу 400 милијарди долари годишно до 2030 година, кога 95 отсто од сите возила ќе бидат вмрежени.
Кој всушност ги поседува податоците?
Нашето секојдневие е сè повеќе вмрежено – кадифните играчки, тостерите и фрижидерите се „паметни“. Но, кој ги поседува податоците?
Потрошувачите обично претпоставуваат дека имаат права на податоците што ги генерираат, вклучувајќи ги и податоците од автомобилите.
„Во реалноста, правата за тоа кој поседува што се нејасни“, вели Лудеман.
Податоците сè уште им припаѓаат на производителите. Но, новиот закон им овозможува на корисниците за прв пат да утврдат дали и до кој степен трети лица имаат пристап до нивните податоци – и за која цел.
Законот за податоци во ЕУ, кој треба да стапи на сила во 2025 година, ќе регулира кога компаниите и приватните лица ќе можат да примаат и споделуваат информации од мрежни уреди. Истовремено, треба да се спречи незаконски пренос на податоци.
„Во извесна смисла, ова е регулатива што има смисла“, објаснува Лудеман.
Но, многу компании се двоумат дали да ја засилат заштитата на податоците, вели Михаел Хајзе, главен економист во HQ Trust. Тој верува дека потрошувачите би морале да платат многу повеќе ако не плаќаат и за податоци.
„Во моментов сме малку премногу рестриктивни“, смета тој.
Критики за заштита на потрошувачите и ADAC
Германските производители на автомобили како што е BMW укажуваат на усогласеност со законските регулативи и дека клиентите можат сами да ги приспособат своите поставки за приватност.
Но, тоа не е доволно за ADAC, најголемата асоцијација на возачи во Европа. Здружението бара возачите да знаат кои податоци од нивниот автомобил се собираат, складираат и оценуваат, дека мора да можат да ја исклучат обработката и проследувањето на податоците и сами да одлучат кој има пристап до податоците за нивното возило.
А планираниот закон не оди доволно далеку ниту за заштита на потрошувачите. Тие сакаат појасна регулатива на ниво на ЕУ. Експертот за дигитализација Роланд Фиге гледа дека компаниите исто така користат податоци за подобрување на услугите и производите.
„Со доброволно откажување од податоци, ние во суштина плаќаме со податоци и постепено го губиме суверенитетот над нашите сопствени податоци.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
