Работам нелегално и примам социјална помош: во Германија има сè повеќе и повеќе од тоа. Додека економијата слабее, нелегалната работа цвета. Германската влада подготвува контрамерки.
Германската економија е во пад со години. За оваа година, во 2025 година, се очекува само мал плус. Во исто време, цветаат „недокументираната“ работа и другите „сенчни“ економски активности. Па што всушност се крие зад фактот дека уделот на сивата економија во вкупните економски перформанси на Германија се зголемил за повеќе од единаесет проценти за само една година?
Во 2024 година, уделот на сивата економија изнесувал 482 милијарди евра. Ова е највисоко ниво во последните десет години и го надминува дури и федералниот германски буџет. За 2025 година, економистот Фридрих Шнајдер предвидува понатамошен раст - до 511 милијарди евра. Тоа би било ново зголемување од 6,1 процент.
Шнајдер работи на Универзитетот во Линц и се справува со овој феномен повеќе од 40 години. Наместо терминот „црна работа“, тој претпочита да го користи терминот „сива економија“.
„Ова се легални економски активности, како што се поправка или чистење автомобили, но тие се извршуваат надвор од државата, без плаќање даноци и социјални придонеси“, објаснува Шнајдер за Дојче Веле. Законските одредби како што се минималната плата или максималното работно време се заобиколуваат.
Во споредба со бруто-домашниот производ (БДП), Германија, со удел во сивата економија помеѓу единаесет и дванаесет проценти, го зафаќа средниот дел од скалата меѓу индустријализираните земји. На пример, Романија бележи удел од 30 проценти, а Грција 22 проценти.
За да го пресмета обемот на сивата економија, Шнајдер ја споредува количината на пари во оптек со регистрираната економска активност.
Пад на даночната дисциплина
Кои се главните причини за зголемувањето на нелегалната работа и сивата економија? Тука доаѓа до израз чувството на граѓаните дека плаќаат прекумерни даноци и придонеси, вели Шнајдер.
„Во Германија, возовите работат лошо, многу мостови на автопатите се оштетени и треба да се поправат, што предизвикува долги толпи и време на чекање. Ако граѓаните сметаат дека не добиваат соодветна услуга од државата за парите што ги плаќаат, тогаш нивниот даночен морал, односно нивната подготвеност да плаќаат даноци, се намалува.“
Затоа, Шнајдер не е изненаден што многу луѓе работат нелегално. За него, нелегалната работа е „даночен бунт на мал човек“. Тоа не е, вели тој, голема даночна евазија. „Кај наставниците, тоа се приватни часови, кај керамичарите, тоа е кога некој прави тоалет во црно.“
Ако даночниот товар е преголем, но услугите што ги нуди државата се исто така на високо ниво, тоа може да се прифати, според Шнајдер.
„Но, во Германија имаме ситуација каде што даноците и придонесите за труд се многу високи, а она што државата го нуди за возврат во многу сегменти е крајно незадоволително.“
Во време кога невработеноста се зголемува, кога има помалку нарачки и нема прекувремени часови, кога работното време и смените се скратени - тогаш, вели Шнајдер, се случува црно работно време.
Засегнатите велат: „Сега имам помалку пари, но сепак сакам да одам на одмор или да си дозволам нешто“.
Најлесниот начин да се надомести тоа е да се работи нелегално. И токму ова го набљудувам повеќе од 40 години: кога економијата слабее, црната економија цвета.
Критичарите, исто така, тврдат дека големите социјални бенефиции во Германија ја поттикнуваат непријавената работа. Откако социјалната помош беше зголемена за повеќе од дванаесет проценти на 1 јануари 2024 година, Шнајдер тврди дека „приближно 88.000 до 100.000 луѓе ги напуштиле своите работни места со скратено работно време. И тоа се работните места за кои очајно ни треба работна сила“.
Повеќе од една третина од германскиот буџет е веќе распределена за секторот на трудот и социјалните бенефиции. За 2025 година, министерот за труд Бербел Бас, според податоците од Бундестагот, предвидува расходи за социјална помош од речиси 52 милијарди евра - што е за околу пет милијарди повеќе од претходната година.
Од тоа, околу 29,6 милијарди евра се наменети за месечни плаќања на 5,64 милиони корисници. Плус - околу 13 милијарди евра се планирани за трошоци за домување и греење, а остатокот оди за мерки за интеграција и административни трошоци.
Дискусијата за трошоците е во полн ек: канцеларот Фридрих Мерц (CDU) предложи ограничување на паричниот надоместок за кирија и домување на корисниците на социјална помош. Ова беше остро критикувано од опозицијата, но и од социјалдемократите (SPD), кои се во владејачката коалиција со канцеларот.
Во меѓувреме, сепак, самата министерка Бас - и самата социјалдемократка - призна дека државната помош привлекува и криминалци. Во интервју за списанието Штерн, таа го употреби терминот „мафијашки структури“ кога зборуваше за измами со социјална помош. Таа, исто така, ги опиша „експлоататорските структури“ преку кои луѓе од странство се доведуваат во Германија. Таму, криминалците потоа ги вработуваат нелегално, а во исто време поднесуваат барање за социјална помош за нив.
„Приватен модел на комбинирана заработка“
Оваа комбинација од измами со нелегална работа и социјална помош беше нешто со кое Маркус Карбаум често се среќаваше. Во Берлин, тој е советник за корисниците на социјална помош при барање работа, и ја нарекува оваа мешавина од легална работа, нелегална работа и примање социјална помош „приватен модел на комбинирана заработка“.
Постојат работодавци кои им нудат на своите работници премалку часови за да можат да ги искористат.
© Vecer.mk, правата за текстот се на редакцијата
