Дали при преговорите за распад на Советскиот сојуз (СССР) и што потоа е договорено помеѓу Западот и СССР дека НАТО, после влезот на Германија во Алијансата, нема да се шири понатаму по повлекувањето на советската војска од Источна Германија и обединувањето на двете Германии во една држава.
Оваа тема често се провлекува и како причина за војната во Украина. <a href="https://www.rferl.org/a/nato-expansion-russia-mislead/31263602.html">Радио Слободна Европа</a> во мај 2021, пред инвазијата на Русија во Украина изнесе спротистатвени ставови по ова прашање:
Фрлањето на ова прашање во центарот на вниманието овој пат не беше тирада од Путин, туку извештај на лондонската тинк-тенк Chatham House, која, во публикација од 13 мај (2021), имаше за цел да отфрли мноштво на, како што ги нарече, „митови и погрешни перцепции“ кои го обликуваа западното размислување и го спречија да воспостави „стабилен и податлив однос со Москва“.
Еден „мит“ особено започна жестока дебата во собите за разговор, сервисите за списоци и на Твитер: „На Русија и беше ветено дека НАТО нема да се прошири“.
„На САД никогаш не им беше понудена формална гаранција за границите на проширувањето на НАТО по 1990 година“, напиша Џон Лаф, истражувачки соработник кој е автор на делот. „Москва само ја искривува историјата за да помогне да се зачува антизападниот консензус дома.
Николај Соков, поранешен руски дипломат кој служел во Министерството за надворешни работи во Москва помеѓу 1987 и 1992 година, не се согласува. „Делото на Чатам хаус е многу лошо - звучи како парче произведено од Одделот за идеологија на Централниот комитет“ на Комунистичката партија на Советскиот Сојуз, изјави тој за РСЕ.
„Ние, сепак, не требаше да дојдеме до ова“, рече тој. „Повеќе се работи за начинот на проширување на НАТО и за аргументите што се користат за промовирање на проширувањето“.
Во истата занализа РСЕ објавува писмо од рускиот претседател Борис Елцин до тогашниот американски претседател Бил Клинтон:
„Ние разбираме дека секоја можна интеграција на источноевропските земји во НАТО нема автоматски да доведе до некако свртување на алијансата против Русија“, напиша Елцин во септември 1993 година во писмото до американскиот претседател Бил Клинтон. „Но, важно е да се земе предвид како нашето јавно мислење би можело да реагира на тој чекор“.
Но, Елцин, исто така, го наведе она што го даде како гаранции дадени на советските претставници за време на преговорите за германското обединување, пишувајќи дека „духот на договорот за конечното решение... ја исклучува опцијата за проширување на зоната на НАТО на Исток“, се вели во анализата на РСЕ.
Минатиот месец на јавноста и се презентираа снимки од документи кои разјаснуваат дали е, или не е, ветено дека НАТО нема да се проширува на Исток после обединувањето на Германија:
Според овој документ - НАТО во 1992 година ја уверувал власта во Москва дека не планира да се меша во работите на Русија и ЗНД (Заедница на независните држави, сојуз на девет поранешни советски републики по распадот на СССР. Украина е една од државите основачи на ЗНД во 1991 година, за потоа од 1993 година да продолжи како придружна членка се до 2014 година).
Ова произлегува од стенограмот од разговорот меѓу поранешниот генерален секретар на организацијата Манфред Вернер и поранешниот претседател на Врховниот совет на РСФСР Руслан Хасбулатов во 1992 година, објавена од Американскиот Национален безбедносен архив.
„Немаме намера да се мешаме во внатрешните работи на Русија, како и во внатрешните работи на другите независни земји-членки на ЗНД“, му рекол Вернер на Хасбулатов во таа прилика.
Според докумнетите, тоа е состојбата во 1992 година.
<i>In 1990, the year after the Berlin Wall fell, Russia dominated the Soviet Union and six allied Warsaw Pact countries.</i>
Но, на званичната <a href="https://1997-2001.state.gov/regions/eur/fs_nato_whitehouse.html">интернет страна на американската влада</a> на 20 јануари 2021 година објавен е документ, договор помеѓу САД и Русија во врска со НАТО во време кога претседател на САД е Бил Клинтон, а на Русија Борис Елцин, во тој документ се вели:
Дел IV ги опишува воените димензии на врската. Меѓу клучните одредби:
Повторување од страна на НАТО на аспектите на неговата актуелна одбранбена политика и стратегија, вклучително и изјавата од декември 1996 година дека нема „никаква намера, нема план и причина“ да распореди нуклеарно оружје на територијата на новите членки, вклучително и локациите за складирање нуклеарно оружје.
Упатување на изјавата на НАТО од 14 март 1997 година дека во сегашното и предвидливо безбедносно опкружување, НАТО ќе ги извршува своите колективни одбранбени и други мисии преку интероперабилност, интеграција и способност за засилување, а не преку дополнително трајно стационирање на значителни борбени сили на територијата на нови членови.
Признание дека НАТО ќе бара соодветна инфраструктура на териториите на новите членки пропорционална на колективната одбрана на НАТО и другите мисии.
Обврска на НАТО и Русија да работат на брза адаптација на Договорот за конвенционалните вооружени сили во Европа (CFE) за да ја одрази променетата безбедносна средина од завршувањето на CFE во 1990 година.
Делот IV, исто така, обезбедува механизми за поттикнување на поблиска воена соработка помеѓу НАТО и руските војски, вклучително и преку создавање воени мисии за врски во соодветните воени штабови на НАТО и Русија.
НАТО ги задржува своите целосни прерогативи. Додека Русија ќе соработува тесно со НАТО, таа нема да работи во рамките на НАТО. Законот јасно покажува дека Русија нема вето врз одлуките на алијансата и НАТО го задржува правото да дејствува независно кога тоа ќе го избере.
Актот нема влијание врз проширувањето на НАТО. Тој процес се одвива според распоредот; Водачите на НАТО на самитот во Мадрид во јули ќе упатат покани до првите земји кои ќе започнат пристапни преговори. Оние земји кои ќе бидат примени ќе ги имаат целосните права и одговорности за членство во Алијансата, а вратата за членство ќе остане отворена за сите европски демократии во подем.
